CFD Kontratları (Fark Sözleşmeleri)
Türkiye’deki Düzenlemeler ve Yatırımcı Perspektifi
CFD Kontratları (Contracts for Difference veya Fark Sözleşmeleri), türev piyasa ürünleri arasında yatırımcılara hem esneklik hem de çeşitlilik sunan araçlardan biridir. Bu kontratlar, dayanak varlıkların fiyat farkı üzerinden işlem yapılmasını sağlar. Yani CFD, altta yatan bir varlığın fiyat hareketlerine spekülasyon yapmanıza olanak sağlayarak bu varlığa sahip olmaksızın işlem yapabilme özgürlüğünü yatırımcıya verir.
Fiziksel bir varlık alım-satımı olmaması nedeniyle CFD işlemleri, daha düşük maliyetlerle ve kısa sürede gerçekleştirilir. İşlemler hisse senetleri, emtialar, döviz çiftleri, endeksler ve hatta kripto paralar gibi geniş bir varlık yelpazesini kapsar.
CFD kontratlar, özellikle kaldıraçlı işlem özellikleriyle dikkat çekmektedir. Kaldıraç, yatırımcının nispeten küçük bir sermaye ile büyük pozisyonlar açmasına olanak tanır. Örneğin, Türkiye’deki düzenlemeler doğrultusunda, CFD işlemlerinde genellikle maksimum kaldıraç oranı 1:10’dur. Bu oran, yatırımcıların maruz kalabileceği riskleri sınırlandırmak için belirlenmiş orandır. Ancak belirtmek gerekir ki, CFD’ler, yüksek volatilite nedeniyle kayıpların da hızla artabileceği bir yatırım türüdür. Yatırımcılar, fiyat hareketlerinden kazanç sağlayabilecekleri gibi, ters fiyat hareketleri durumunda sermayelerini kaybetme riskiyle de karşı karşıya kalabilir.
CFD’lerin, özellikle kısa vadeli ve spekülatif işlem stratejileri için cazip bir araç olduğu söylenebilmektedir. Fiziksel teslimat veya saklama maliyetlerinin olmaması gibi avantajlar, bu ürünleri daha erişilebilir kılmaktadır.
Bu yazımızda, CFD kontratlarının ne olduğu ve neden dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerektiği konusunda birkaç önemli noktaya değinmekteyiz.
Türkiye’deki Yasal Çerçeve ve Düzenlemeler
Türkiye’de CFD işlemleri, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanan ve belli aralıklarla güncellemeler içeren Yatırım Hizmet ve Faaliyetleri ile Yatırım Kuruluşlarına İlişkin Rehber uyarınca CFD kontratlar kaldıraç hükümlerine tabidir. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu‘nun 3. maddesinin (u) bendi uyarınca, kaldıraçlı alım satım işlemleri de türev araç olarak kabul edilmiştir.
Takiben, Yatırım Hizmetleri Tebliği’ne eklenen 25/A maddesiyle, “Tezgahüstünde gerçekleştirilen fark sözleşmeleri, bu Tebliğde yer alan kaldıraçlı alım-satım işlemlerine ilişkin hükümlere tabidir” ifadesi getirilmiştir. Bu doğrultuda, CFD kontratlarının-fark sözleşmelerinin kaldıraçlı alım satım işlemlerinden ayrı olarak, yurtdışı türev araçlarının alım satım aracılığı faaliyet izni kapsamında sunulmasını öngören 27.04.2012 tarihli ve 496 sayılı Kurul İlke Kararı yürürlükten kaldırılmıştır.
25/A madde hükmü yürürlüğe girmeden önce, aracı kurumların işlem aracılığı faaliyeti kapsamında elektronik işlem platformları üzerinden müşterilerine fark kontratı işlemi sunmaları mümkün kabul edilirdi. Ancak düzenleme ile bu işlemler, kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin portföy aracılığı faaliyeti kapsamında değerlendirilmektedir.
Ayrıca, Yatırım Hizmetleri Tebliği’nin 25/A maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, aracı kurumların müşterileriyle gerçekleştirecekleri fark sözleşmeleri işlemleri; kaldıraç oranı, teminatların izlenmesi ve raporlanması, emir iptali, deneme hesapları, yatırım kuruluşlarının internet siteleri, reklam, ilan ve duyurular gibi kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin tüm hükümler ile Sermaye Piyasası Kurulu’nun belge kayıt düzenlemelerine tabidir.
SPK, yatırımcıları korumak için kaldıraç oranlarını sınırlamış ve yalnızca lisanslı aracı kurumların bu ürünleri sunmasına izin vermiştir. Türkiye’de yatırımcıların 10:1 kaldıraç oranı ile işlem yapmasına izin verilmektedir. Esasen bu oran diğer ülkelerle kıyaslandığı vakit oldukça kısıtlıdır. Ayrıca, yatırımcılar CFD işlemleri sırasında teminat tutarlarını kaybetme riski taşıdıkları için aracı kurumlar müşterilerini düzenli olarak bilgilendirmekle yükümlüdür.
CFD İşlemlerinde Komisyon ve Spread
Türkiye’de, genel olarak, CFD kontratlarında; sabit spread ile açılan hesaplarda CFD kontratları gerçek kotasyon ile işlem görmekte ve komisyon tahakkuk ettirilmektedir. Ancak dinamik spread ile açılan hesaplarda ise komisyon tahakkuku bulunmayıp gerçek kotasyon üstüne mark-up uygulanmaktadır. Bu noktada yatırım kuruluşlarının sözleşmelerini dikkatli şekilde okumak ve gerek duyulursa revize talebi vermek elzemdir. Yatırım kuruluşunun komisyon tahakkuk ettirmeksizin spread üzerinden kazanç sağlayacağını sözleşmeye şerh etmesine karşın komisyon tahsili yapması gibi durumlar sıklıkla karşılaşılan hukuki ihtilâflardandır.
Bu nedenle yatırımcılar, işlem yapmadan önce komisyon ve spread meselesine dikkatlica eğilmeli ve haklarını bilmelidir.
Kazanç ve Risk Faktörleri
CFD’lerde yatırımcılar hem fiyat artışından hem de düşüşünden kazanç sağlayabilir. Ancak kaldıraç sisteminin etkisiyle, zararın boyutu yatırılan teminatın çok üstüne çıkabilir. Bu nedenle Türkiye’de aracı kurumlar, otomatik stop-out mekanizmaları ile yatırımcının kayıplarını sınırlandırmaya çalışır. Bununla birlikte, piyasa volatilitesinin yüksek olduğu dönemlerde CFD işlemleri risk yönetimini zorlaştırabilir.
Türkiye’deki CFD Yatırımlarına Genel Bakış
Türkiye’de CFD kontratları, yüksek kazanç potansiyeli ve işlem kolaylığı ile dikkat çeker. Ancak bu araçlar, yalnızca bilinçli yatırımcılar için uygundur. Aracı kurum seçerken SPK lisansı gibi güvenilirlik kriterlerine dikkat etmek ve işlem maliyetlerini anlamak büyük önem taşır. Doğru bir yaklaşımla CFD kontratları, portföy çeşitlendirmesi için etkili bir seçenek olabilir.
CFD kontratlarıyla işlem yapmayı düşünen yatırımcıların hem piyasa dinamiklerini hem de Türkiye’deki yasal düzenlemeleri iyi anlamaları, uzun vadede başarı şansını artıracaktır.
Bu noktada hukuken yapılması gereken en önemli şeyin, işlemlere başlamadan evvel imza atacağı sözleşmeyi çok dikkatli şekilde okuması ve mümkünse sözleşme içeriğini bir hukukçuya danışarak değerlendirmesidir. Aksi takdirde ciddi miktardaki maddi kayıpların kesin ve CFD kontratların doğası gereği çok hızlı şekilde gündeme gelmesi riskiyle karşı karşıya kalınabilmektedir.
Av. Alper ÇETİN (alper@cetinavukatlik.com)
Ofisimizin konu ile alakalı hizmetlerine ilişkin detaylı bilgi almak için: