Başta 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (“İSvGK”) olmak üzere İSvGK ikincil mevzuatı, İş Kanunu, ve ilgili diğer mevzuat uyarınca işveren tarafın, iş kazası ve meslek hastalığı gibi hususlardan doğan sorumluluğunun kapsamı oldukça geniştir. Bu yüzden, işverenin sorumluluğunu en aza indirmek için gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almanın yanında, bunların belgelendirebilir durumda da olması gerekmektedir. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri yalnızca işçiye bu konuda eğitim vermekle veya üretim sahasına ilgili ikazları asmakla bitmemekte, ayrıca işçiyi seçerken ve seçtikten sonra yapacağı iş ile ilgili oryante edip, gerekli her türlü niteliğe sahip olduğunu teyit etmek de gerekmektedir.

Özellikle makine ile çalışma gerçekleştirilen üretim yerlerini işleten işverenler bakımından gerekli iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yanı sıra istihdam ettiği çalışanın da görülecek iş için fiziksel, ruhsal yeterliliği ve görülecek iş için mevzuattan kaynaklı kimi belgeleri ve bilgiyi haiz olması beklenmektedir. İşçinin bilinçsizliği sebebiyle oluşan iş kazalarından da istihdam sürecinde veya sonrasında işçiyi bilgilendirmemesi sebebiyle işveren sorumlu tutulabilmektedir.

İSvGK ve ilgili mevzuata aykırılık halinde; (i) işçilerden ve yakınlarından yöneltilecek tazminatlar, (ii) ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından uygulanan idari para cezaları, ve (iii) duruma göre diğer idari yaptırımlarla karşılaşılabilmektedir. Bunlar, işveren üzerinde maddi ve manevi yüke sahip ciddi sonuçlardır. Bu sonuçları en aza indirmek için, işçinin işe başlarken yapacağı işe tam anlamıyla hazır olduğunu, hazır değilse fiilen işe başlamadan önce oryantasyon sürecinde hazır olacağını ve işe yeterliliğini kaybetmeyeceğini güvence altına almak gerekmektedir.

Bu sebeple, özellikle işe giriş anında işçiden, göreceği iş hakkında:

  • Yeterli fiziksel kabiliyete,
  • Yeterli ruhsal kabiliyete,
  • Yeterli teknik bilgiye,

sahip olduğunun işverence teyit edilmesi gerekmektedir. Bu teyidin, yazılı ve işçinin ihtirazi kayıtsız imzası alınmak suretiyle gerçekleştirilmesi ispat açısından en faydalı yöntem olacaktır.

İşverenin; bu teyit ile yeterli kalmayıp, ayrıca işçinin göreceği iş hakkında:

  • İş sağlığı ve güvenliği eğitimi aldığı,
  • Kullanacağı makineye ilişkin teknik eğitimi aldığı,
  • Kullanacağı makine ve iş göreceği işyerine ilişkin gerekli oryantasyonu gördüğü,

konularından da emin olması ve bunu ispat edebilmesi adına yine ihtirazı kayıtsız imzaları ile tutanaklar tanzim etmesi gerekmektedir.

Bu sebeplerle, iş hukukundaki güncel yargı kararlar ışığında ve mevzuat uyarınca, işe giriş ve işin yürütümü esnasında işveren olarak aşağıda sayılan belgelerin alınması, eğitimlerin verilmesi ve gerekli tüm bilgi ve belgenin sağlanması ve saklanması gerekmektedir:

  1. İşçiye işe başladığı gün, Oryantasyon ve İş Başı Eğitimi verildiğine ilişkin imzalı tutanak,
  2. İşçiye işe başladığı tarihlerde işe alıştırma eğitimi ve bu eğitimde işçiye hangi hususlarda bilgi verildiğine dair imzalı form,
  3. İşçinin yapacağı işin genel tarifi, çalışacağı kısım ve makinenin tanımı, işin görülmesi esnasında oluşabilecek muhtemel riskler ve bu risklerin nasıl önleneceğinin anlatıldığına dair imzalı formlar,
  4. İşe başlamadan önce yapılması gerekenler ve görev mahallini/makineyi terk ederken yapılacaklar, planlı/plansız duruşlarda uyulacak kurallara ilişkin eğitimin verildiğine dair imzalı formlar,
  5. İş sağlığı ve güvenliği talimatları, acil durum planı ve işyeri disiplin yönetmeliği (işçinin imzasıyla) ve bunların kendisine verildiğine dair teslim tutanağı,
  6. Varsa opere edeceği makineye ilişkin teknik talimatlar/uyarılar/dokümanlar ve buna ilişkin işçinin imzalayacağı teslim tutanağı,
  7. Mesleki Yeterlilik Belgesi, Mesleki Yeterlilik Sınav sonucu ile şayet MYB sahibi ise MYB’yi kaybetmeyeceğine, düzenli olarak yenileyeceğine ve her zaman işe uygun şekilde bir MYB’ye sahip olacağına ilişkin taahhüt (Mevzuat gereği başkaca belgeler gerekiyorsa, onlar için de aynısı geçerlidir.),
  8. Gerekiyorsa, psikoteknik rapor/psikoteknik muayene sonuçları. Psikoteknik muayeneleri ve raporları sürekli olarak eksiksiz biçimde alacağını ve aksatmayacağına ilişkin taahhüt,
  9. Zorunlu iş sağlığı ve güvenliği eğitimi ile bu eğitime katılma/tamamlama tutanağı.
  10. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi içerisinde verilmiyor ise; yangın, sel, su baskını, deprem ve fırtına gibi acil durumlara müdahale ve acil durum eğitimi ile bu eğitime katılma/tamamlama tutanağı,
  11. Opere edilecek makinedeki mevcut acil durum ikazları, görsel uyarılar, yazılı uyarılar, İş sağlığı ve güvenliği ikazları ile bunların ne anlama geldiğini açıklayan belgeler (işçinin imzasıyla),
  12. İşçinin, işi yürütebilecek fiziksel ve ruhsal yeterliliğini gösteren sağlık raporu. İşçinin, bu raporları gerektiğinde ve sürekli güncel tutacağına, fiziksel veya ruhsal yetinin kaybı halinde derhal bildireceğine ilişkin taahhüt (İşin yapılması için psikoteknik rapor gerekiyorsa bkz. yukarıda),
  13. İşçinin, işi yürütürken işi engelleyecek reçeteli/reçetesiz (tansiyon ilaçları dahil) hiçbir ilaç kullanmadığına, kullanmayacağına, kullanması gerekiyorsa buna ilişkin doktor raporu/reçeteyi derhal ibraz edeceğine ilişkin taahhüt,
  14. İşçinin, mesai saatleri içerisinde ve mesai saatleri dışında, mesai saati içerisinde işi yapmasına engel olacak miktarda veya saatte alkol kullanmayacağına ilişkin taahhüt,
  15. İşçinin, hiçbir şekilde uyuşturucu/uyarıcı madde tüketmeyeceğine ilişkin taahhüt (uyarıcı madde içeren ilaçlar için bkz. yukarıda 14),
  16. Fabrika işyeri hekimi, İSG birimi ve acil durum kontaklarının dahilileri, telefon numaraları, bilgileri ve varsa fabrika içindeki acil durum sabit hat dahilisini gösteren liste (işçinin imzasıyla),
  17. Organizasyon şeması (ast-üst ilişkisini gösterecek şekilde ve işçinin imzasıyla),
  18. Acil çıkışları, yangın tüplerini ve acil durum müdahale planındaki senaryoyu gösteren fabrika planı (işçinin imzasıyla),
  19. İşçinin, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine/talimatlarına, acil durum müdahale planına, işi yürütürken amirinin talimatlarına uyacağına dair taahhüt,
  20. İşçiye zimmetlenen İSG ekipmanları ve KKD’ye ilişkin teslim tutanağı, bu ekipmanların açıklamaları, nerede/ne zaman/ne şekilde kullanılacağına dair açık talimatlar ve işi yürütürken İSG ekipmanları ve KKD’yi kullanacağına ve bu talimatlara uyacağına dair taahhüt,
  21. İş kazasının veya acil/önemli durumların (ve varsa ramak kala uygulamasının) İSG birimine veya diğer ilgililere nasıl bildirileceğine ilişkin açıklamalar (işçinin imzasıyla),
  22. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi içerisinde yer almıyorsa, temel ilk yardım eğitimi ve bu eğitime katılma/tamamlama tutanağı, eğer işçiden daha önce bu eğitimi alması bekleniyor ise buna ilişkin sertifika ve sürekli olarak bu sertifikanın geçerli/güncel tutulacağına ilişkin taahhüt.

 

SONUÇ

Çalışanların iş kazası geçirmesi elbette işveren için en büyük trajedilerden ve korkulu rüya. Çalışma arkadaşlarının minimal dahi olsa herhangi bir kaza geçirmemesi de işverenin en büyük temennilerindedir. Bunun için işveren var gücüyle çalışır, alabileceği tüm önlemleri alır, çalışanlarını olası kaza ihtimallerinden korumak için elinden geleni yapar. Ancak en kötü senaryo, kaçınılmaz şekilde dahi olsa gerçekleşebilir. Böylesi durumlarda, işverenin mevzuata uygun şekilde elinden gelen her şeyi yaptığını ve kazanın kaçınılmazlığı yahut kendinden kaynaklanmayan nedenlerle kazanın yaşandığına ilişkin yakınması yahut bu yönde iddialarda bulunması elbette doğal olandır. Ancak, mahkeme ve idari otoriteler önünde bu iddiaların savunulması ve ispat edilebilmesi için işverenin buna çok önceden hazırlanmış olması ve bu süreci baştan sona eksiksiz şekilde yürütmüş olması gerekmektedir. Aksi takdirde; haklılığın ispat edilememesi nedeniyle ciddi cezai müeyyideler, idari yaptırımlar ve yine çok ciddi tutarlarda tazminat ödemeleri ile karşı karşıya kalınabilmektedir. Bu nedenle, süreci profesyonel iş sağlığı ve güvenliği hizmeti şirketleri ile yürütürken bu şirketlere sorumluluğun devredildiği fikrini taşımak yerine süreçleri baştan sona takip etmek, görevin devredildiği şirketlerin de işverenlerce bilahare denetlenmesi ve eksikliklerin tespiti halinde bunların giderilmesi adına aksiyon alınması küçüklü büyüklü her işveren için hayati önem arz etmektedir.

AV. ALPER ÇETİN (alper@cetinavukatlik.com)

AV. BORA CAN ALCAN (bora@cetinavukatlik.com)

Ofisimizin konu ile alakalı hizmetlerine ilişkin detaylı bilgi almak için: